Category: Կենսաբանություն

Հարց։1

Մարդու տնտեսական գործունեության հետևանքով առաջացած բնապահպանական հիմնախնդիրները։

1.Բնության հաշվեկշիռը մարդու կողմից խախտվել է դեռևս այն ժամանակից, երբ նա սկսել է ընտելացնել կենդանիներ և զբաղվել գյուղատնտեսությամբ:Մարդու տնտեսական գործունեության և որսի հետևանքով հարստահարվել են բնական պաշարները, անվերադարձ ձևով ոչնչացել են խոշոր կենդանիները, ինչպիսիք են ռնգեղջյուրները, ձիերը, մամոնտները, զուբրերը, ցուլերը, բազմաթիվ բույսեր: Հողում,օդում, ջրում, բույսերի և կենդանիների օրգանիզմներում կուտակվել են չշրջանառվող թափոններ՝ ածխածնի օքսիդ,մեթան, ազոտի օքսիդ, ֆրեոն, այլ թունավոր և մուտագեննյութեր: Մարդու գործունեության ազդեցությունն այսօր ընդունել է մոլորակային և միջմոլորակային մակարդակ:

2Գաղափար կենսոլորտի մասին։ Կենսոլորտի բաղադրիչներ։

2.Մարդը կենսոլորտի բնակիչ է: Դա կենսոլորտն է, որը Երկրի կեղևն է, որի ներսում հոսում է մարդկության կյանքը որպես ամբողջություն և մեզանից յուրաքանչյուրը:

3.Մուտացիաների դասակարգումը։

3.Մուտացիայի տեսությունը գենետիկայի հիմք է և այն բացահայտվել է Մենդելի աշխատանքներից հետո, Հյուգո դե Ֆրիզի կողմից : Ռուս բուսաբան Ս. Ի. Կորիժինսկին իր «Հետերոգենեզիս և էվոլյուցիա» գրքում նկարագրել է բույսերի մոտ տեղի ունեցող թռիչքաձև ձոձոխությունները։ Ըստ դե Ֆրիզի մուտացիան իրենից ներկայացնում է ժառանգական հատկանիշների թռիչքային ընդհատվող փոփոխականությունը

4.Քրոմոսոմային և գենային մուտացիաներ։

4.Քրոմոսոմների չափը, ձևը և քանակը հաստատուն են նույն տեսակի անհատների շրջանում: այն համարվում է շեղում կամ քրոմոսոմային մուտացիա կարիոտիպի ցանկացած փոփոխություն:Փոփոխություններ ձև քրոմոսոմներից կոչվում են կառուցվածքային մուտացիաներ, Այս դեպքում մուտացիան տեղի է ունենում գամետայի առաջացման պահին:

1․ ներկայացնել մեյոզի փուլերը մանրանասն

մեյոզը բաղկացած է 2 հաջորդական բաժանումներից նրանց մինջև կա ինտերֆազ։

Առաջին պրոֆազը շատ բարդ է՝ կազմված է 5 փուլերից։

Լիպտոտենա, քրոմոսոմները ձևավորվում են բարակ թելերի տեսքով (կրճատվում են)։

Զիգետգենա, ընթանում է կոնյուգացիա, հոմոլոգ քրոմոսոմների կազմությունների հետ միացումով որոնք կազմված է երկու միացած քրոմոսոմներից։Հերագայում խտանում են։

Պահիտենա, ամենաերկար փուլն է, տարբեր մասերում հոմոլոգ քրոմոսոմները իրար են միացվում որտեղից առաջանում էն խիազմաներ։տեղի է ունենում տրամախաչում։

Դիպլոտենա,տեղի է ունենում քրոմոսոմների մասնակի ապապարուրում,տեղի է ունենում տրանսլիացիա հոմոլոգ քրոմոսոմները դեռևս մնում են միացված։

Դիակենես, ԴՆԹ-ն մաքսիմալ կերպով կոնդեսացվում է, սինթեզման գործընթացները ավարտվում են։ Ցենտրիոլները հեռանում են դեպի տարբեր բևեռներ։

2․ որ բջիջնորն են բազմանում մեյոզի ճանապարհով

3․ինչով են տարբերվում մեյոզը և միթոզը

Ինչ են իրենից ներկայացնում էուկարիոտ բջիջները (կենդանական և բուսական բջիջների կառուցվածք):

Էուկարիոտ Կոչվում են այն բոլոր բջջիջները որոնք կորիզավոր են Կորիզավոր են` բույսերը կենդանիները և սնկերը։

Տարբերվում է պրոկարիոտիկ բջիջներից։ Էուկարիոտիկ բջիջները միմյանցից տարբերվում են կենսաքիմիական հատկանիշններով օրինակ իրենց պահեստային ածխաջրերի կազմով:

Էուկարիոտիկ օրգանիզմների բջիջները շատ բազմազան են տարբերվում են իրենց ձևով,չափսերով,կառուցվածքով և կազմությամբ:

Էուկարիոտիկ բջիջը ունի բարդ մոլեկուլային կառուցվածք այստեղ տարբերակված են բջջի բաղադրամասերը` բջջաթաղանթը, ցիտոպլազման և բջջակորիզը:

Գրել պրոկարիոտ բջիջների մասին:

Պրոկարիոտային բջիջներն այն բջիջներն են որոնք ձևավորում են միաբջիջ օրգանիզմներ որոնց մենք ճանաչում ենք որպես բակտերիաներ։ նրանք շատ տարածված են բնության մեջ և զարմանալիորեն կարևոր են բոլոր էկոհամակարգերի համար:

այս տեսակի բջիջներն ամենափոքրերից են որոնք գոյություն ունեն մեր մոլորակում և ձևավորում են միայն միաբջիջ օրգանիզմներ Յուրաքանչյուր պրոկարիոտ բջիջ ձևավորում է մի ամբողջական օրգանիզմ, այնքան փոքր, որ հնարավոր չէ տեսնել այն մեր աչքերով, բայց մեզ միշտ պետք է մեզ օգնող ինչ -որ գործիք, օրինակ ՝ մանրադիտակ, օրինակ:

Համառոտ ներկայարու բջջի օրգանոիդները (միտոքոնդրյուներ, քլորոպաստ, էնդոպլազմային ցանց, գոլջի կոմպլեքս և ռիբոսոմներ):

Ինչ է իրենից ներկայացնում միտոզը (բջի բաժանում):

Ներկայացրեք քրոմոսոմի կառուցվածքը:

1․համառոտ ներկայացրեք սպիտակուցի սինթեզը տրանսկրիպցիա տրանսլացիա

ցանկացած բջիջ ունակ է սինթեզելու սեփական սպիտակուցներ, այս հատկությունը գենետինորեն փոխանցվում է։ Սպիտակուցնեիր կառուցվածքի մասին ինֆորմացիան գտնվում է ԴՆԹ-ի մեջ

ԴՆԹ-ի այն հատվածը որտեղ գտնվում է ինֆորմացիան սպիտակուցի առաջնային կառուցվածքի մասն կոչվում է գենոմ

Սպիտակուցի սինթեզը սկսվում է տրանսկրիպցիայով, գենոմի ինֆորմացիոն ՌՆԹ-ի արտագրելու պրոցեսն է, պետք է մի պարզ պատճառով` ԴՆԹ-ն գտնվում է բջջի կորիզում, իսկ սպիտակուցի սինթեզի պրոցեսը ընթանում է ցիտոպլազմայում` ռիբոսոմնների վրա 

սպիտակուցների սինթեզը անվանում են տրանսլյացիա այն հանդիսանում է սպիտակուցի սինթեզի վերջին փուլը

2․ գրել բջջի օրգանոիդնորի մասին

օրգանոիդներ կամ օրգանելներ, կոչվում են ցիտոպլազմայի մասնագիտացված մասերը, որոնք ունեն որոշակի կառուցվածք և կատարում են բջջի այս կամ այն գործառույթը, էլեկտրոնային մանրադիտակի օգնությամբ պարզվել են օրգանոիդների կառուցվածքի բոլոր մանրամասները։

3․ ներկայացնել նախակորիզավորների կառուցվածքը և առանձնահատկությունները

նախակորիզավորները հանդիսանում են կյանքի կազմավորման բջջային մակարդակի առաջին ներկայացուցիչները նրանք երկրագունդը գրաված առաջին ևօրգանիզմներն են: Նախակորիզավորները տարբերվում են մյուս օրգանիզմներից և շատ բազմազան են։

4․ներկայացնել քենօսինթեզ և ֆոտօ սինթեզըվածքը

ֆոտոսինթեզ առաջանում է  ածխաթթու գազի, ջրի և ույսի ազդեցությունից

Բույսերի բջիջներում որոնցում քլորոֆիլ է պարունակվում տեղի են ունենում կենդանի աշխարհի համար մեծ նշանակություն ունեցող գործընթացներ բուսական բջիջներն ընդունակ են օրգանական նյութեր սինթեզելու պարզ անօրգանական միացություններից օգտագործելով արեգակի ճառագայթային էներգիան։ Արեգակնային ճառագայթման հաշվին կատարվող օրգանական միացությունների սինթեզը կոչվում է ֆոտոսինթեզ։

5․ինչ է իրենից ներկայացնում վիրուսը

Այս փոխանակությունն արտացոլում է բջջում տեղի ունեցող օրգանական նյութերի կենսասինթեզի գործընթացները բջիջների շրջակա միջավայրից վերցնելով իրենց կենսագործունեության համար անհրաժեշտ հարաբերականորեն պարզ մոլեկուլներ և դրանցից սինթեզում են տվյալ բջջին բնորոշ յուրատահուկ ավելի բարդ միացություններ այսպես տարբեր ամինաթթուներից սինթեզվում են բազմաթիվ սպիտակուցներ մոնոսախարիդներից կազմում են պոլիսախարիդներ ազոտային հիմքերն անցնում են նուկլեոտիդների մեջ դրանցից սինթեզվում են նուկլեինաթթուներ և այլն։

Վիրուս, ոչ բջջային կառուցվածք ունեցող հարուցիչ, որը բազմանում է միայն կենդանի բջիջների ներսում։ Վիրուսները վարակում են կյանքի բոլոր բջջային ձևերը՝ կենդանիներից ու բույսերից մինչև բակտերիաներ և արքեաներ։

Վիրուսները բաղկացած են երկու կամ երեք մասերից (վիրիոններից)։

1. բոլոր վիրուսներն ունեն գենետիկական նյութ՝ ԴՆԹ կամ ՌՆԹ։ Սրանք երկար մոլեկուլներ են, որոնք կրում են գենետիկական տեղեկատվությունը,
2. բոլոր վիրուսներն ունեն սպիտակուցե կապսիդ, որը պաշտպանում է գեները,
3. որոշ վիրուսներ ունեն նաև լիպիդային պատյան, որը շրջապատում է կապսիդը բջջից դուրս գտնվելու ժամանակ։

Վիրուսների ձևերը տարբեր են՝ հասարակ պարուրաձևից և իկոսաեդրից (քսանանիստից) մինչև ավելի բարդ կառույցներ։ Վիրուսի միջին մեծությունը կազմում է բակտերիայի մեծության մոտ 1/100-րդը։ Վիրուսների մեծ մասը շատ փոքր են լուսային մանրադիտակով հայտնաբերվելու համար։

Վիրուսները տարածվում են բազմաթիվ ճանապարհներով. բույսերի վիրուսները փոխանցվում են բույսից բույս բուսահյութով սնվող միջատների միջոցով, կենդանական վիրուսները փոխանցվում են արնախում միջատների միջոցով։ Այս եղանակով հիվանդությունը փոխանցող օրգանիզմներն անվանվում են վեկտորներ (փոխանցողներ)։ Գրիպի վիրուսները տարածվում են օդակաթիլային եղանակով՝ հազի և փռշտոցի միջոցով։ Ռոտավիրուսները փոխանցվում են երեխաների հետ անմիջական շփման հետևանքով։ ՄԻԱՎ-ը սեռական ճանապարհով և վարակված արյան ներարկմամբ փոխանցվող վիրուսներից է։ Վիրուսի կողմից վարակվող բջիջներն անվանվում են թիրախներ։

Վիրուսային վարակը կենդանիների մոտ առաջացնում է իմունային պատասխան, որը սովորաբար ոչնչացնում է վարակող վիրուսին։ Իմունային պատասխան կարող է առաջանալ նաև պատվաստանյութի նկատմամբ, որով հնարավոր է դառնում առաջացնել արհեստական ձեռքբերովի իմունիտետ տվյալ վիրուսային հարուցչի դեմ։ Սակայն շատ վիրուսներ , կարողանում են խուսափել իմունային պատասխանից՝ առաջացնելով քրոնիկական վարակներ։ Հակաբիոտիկները ոչ մի ազդեցություն չեն ունենում վիրուսների վրա։ Մշակվել և ստեղծվել են որոշ հակավիրուսային դեղամիջոցներ։

Սպիտակուցներ (պրոտեիններ, պոլիպեպտիդներ), բարձրամոլեկուլային օրգանական միացություններ, որոնք կազմված են պեպտիդային կապով իրար միացած ալֆա-ամինաթթուներից։ Կենդանի օրգանիզմներում սպիտակուցների ամինաթթվային հաջորդականությունը որոշվում է գենետիկական կոդով, սինթեզելիս հիմնականում օգտագործվում է ամինաթթուների 20 տեսակ։ Ամինաթթուների տարբեր հաջորդականություններն առաջացնում են տարբեր հատկություններով օժտված սպիտակուցներ։ Ամինաթթվի մնացորդները սպիտակուցի կազմում կարող են ենթարկվել նաև հետատրանսլյացիոն ձևափոխությունների, ինչպես բջջում ֆունկցիայի իրականացման ժամանակ, այնպես էլ մինչև ֆունկցիայի իրականացումը։ Հաճախ կենդանի օրգանիզմներում սպիտակուցի երկու տարբեր մոլեկուլներ միանում են միմյանց՝ առաջացնելով բարդ սպիտակուցային կոմպլեքսներ, ինչպիսին, օրինակ, ֆոտոսինթեզի սպիտակուցային կոմպլեքսն է։

Կենդանի օրգանիզմներում սպիտակուցների գործառույթները բազմազան են։ Սպիտակուց ֆերմենտները կատալիզում են օրգանիզմում ընթացող կենսաքիմիական ռեակցիաները և կարևոր դեր են խաղում նյութափոխանակության մեջ։ Որոշ սպիտակուցներ կատարում են կառուցվածքային և մեխանիկական գործառույթ՝ առաջացնելով բջջային կմախքը։ Սպիտակուցները կարևոր դեր են կատարում նաև բջիջների ազդանշանային համակարգում, իմունային պատասխանում և բջջային ցիկլում։

Սպիտակուցները մարդու և կենդանիների սննդի կարևոր մասն են կազմում (միս, թռչնամիս, ձուկ, կաթ, ընկուզեղեն, ընդավոր, հացահատիկային բույսեր), քանի որ այս օրգանիզմներում սինթեզվում է միայն անհրաժեշտ սպիտակուցների մի մասը։ Մարսողության գործընթացում սննդի մեջ պարունակվող սպիտակուցները քայքայվում են մինչև ամինաթթուներ, որոնք հետագայում օգտագործվում են սպիտակուցի կենսասինթեզում՝ օրգանիզմի սեփական սպիտակուցների սինթեզի համար, կամ քայքայման գործընթացը շարունակվում է էներգիա ստանալու համար։

Սեքվենավորման մեթոդով առաջին սպիտակուցի՝ ինսուլինի ամինաթթվային հաջորդականության բացահայտման համար Ֆրեդերիկ Սենգերը 1958 թվականին ստացավ Նոբելյան մրցանակ քիմիայի բնագավառում։ Ռենտգենային ճառագայթների դիֆրակցիայի մեթոդով 1950-ական թվականներին առաջին անգամ ստացվել է հեմոգլոբինի և միոգլոբինի եռաչափ կառույցները Մաքս Պեուցի և Ջոն Քենդրյուի կողմից համապատասխանաբար, որոնց համար 1962 թվականին նրանք ևս ստացել են քիմիայի բնագավառում Նոբելյան մրցանակ։

Բջջաբանությունը գիտություն է բջջի մասին: Նրա խնդիրն է ուսումնասիրել բջիջների կառուցվածքը, ֆունկցիան, նրանց քիմիական բաղադրությունը, բազմացումը և զարգացումը: Բջիջ տերմինը առաջին անգամ օգտագործել է անգլիացի ֆիզիկոս Ռոբերտ Հուկը 1665թ., երբ իր իսկ պատրաստած պարզ կառուցվածքի մանրադիտակով դիտում է խցանի բարակ կտրվածքը և նրանում հայտնաբերում փոքրիկ խորշիկներ, բջիջներ: Ավելի ուշ 1680թ., հոլանդացի գիտնական,օպտիկական գործիքների մասնագետ Անտոն Լևենհուկը առաջին անգամ դիտեց կենդանի բջիջը (էրիթոցիտը)և հայտնաբերեց միաբջիջ օրգանիզմները: Մանրադիտակի կատարելագործումը հնարավորություն ստեղծեց հետագայում հայտնաբերելու բջջի պրոտոպլազման (1830թ.) և կորիզը (1831թ.): Կուտակված հսկայական տեղեկության հիման վրա 1838-39թթ. գերմանացի բուսաբան Մ. Շլեյդենը և կենդանաբան Թ. Շվանը տվեցին բջջային տեսությունը, ըստ որի բջիջը համարվում է կենդանի օրգանիզմների կառուցվածքային և ֆունկցիոնալ միավոր: Բջջային տեսությունը ապացուցում է բուսական և կենդանական օրգանիզմների և ընդհանրապես օրգանական աշխարհի միասնականությունը և ժխտում մետաֆիզիկական աշխարհայացքը: Փոքր-ինչ ավելի ուշ (1858թ.) գերմանացի բժիշկ Ռ. Վիրխովն առաջին անգամ ցույց տվեց, որ օրգանիզմի ախտաբանական պրոցեսների հիմքում ընկած են բջջում տեղի ունեցող փոփոխությունները: Այսպես, օրինակ, այնպիսի ծանր հիվանդությունը, ինչպիսին է շաքարախտը, առաջանում է ենթաստամոքսային գեղձի որոշ խումբ բջիջների փոփոխման հետևանքով, երբ դրանք կրցնում են ինսուլին հորմոն սինթեզելու ունակությունը: Ներկայումս բջջային տեսությունը ընդգրկում է հետևյալ հիմնադրույթները. 1.բջիջը համարվում է բոլոր օրգանիզմների կառուցվածքային ու ֆունկցիոնալ տարրական միավորը, 2.բոլոր օրգանիզմների բջիջներն իրենց կառուցվածքով ու քիմիական բաղադրությամբ ունեն որոշակի նմանություն, 3.բջիջները բազմանում են բաժանման եղանակով, և յուրաքանչյուր նոր բջիջ առաջանում է մայր բջջից, 4.բազմաբջիջ օրգանիզմներում բջիջներն ունակ են տարբերակվելու, առաջացնելով կառուցվածքով ու ֆւնկցիայով ոչ միատեսակ հյուսվածքներ,օրգաններ, որոնք միմյանց հետ գտնվում են ներդաշնակ փոխկապակցության մեջ: Դրանում է օրգանիզմի ամբողջականությունը, որն իրականացվում է նյարդային և հումորալ ճանապարհով: Բջջի ուսումնասիրության մեթոդները. 1.Մանրադիտակային մեթոդ: Օգնում է ուսումնասիրելու բջջի կառուցվածքային մասերը, որոնք անզեն աչքով աննկատելի են: Լայն կիրառություն ունի սովորական լուսային մանրադիտակը, որը կարող է հետազոտվող օբյեկտը մեծացնել մինչև 3000 անգամ: 2.Բջջի քիմիական բաղադրությունն ուսումնասիրվում է ցիտոքիմիական մեթոդներով: 3.Ռենտգենակառուցվածքային վերլուծության մեթոդ: Հնարավորություն է տալիս ուսումնասիրել բջջի կազմի մեջ մտնող մոլեկուլների տարածական դասավորությունը: 4.Ավտոռադիոգրաֆիայի մեթոդ: Այս դեպքում բջիջ են ներմուծվում նշանադրված ռադիոակտիվ ատոմներ և ապա գրանցում դրանց տեղակայումը