Category: Ազգագրական ստուգատես

Պատրաստել եմ նյութ տարազի պատմության, գույների նշանակության և հնարավո՞ր է ըստ տարազի հասկանալ ամուսնացած է արդյոք այդ մարդը, քանի երեխա ունի և այլն։

Ըստ հայկական բառարանի տարազը ունի բազմաթիվ իմաստներ օրինակ՝ ձևել, ձևավորել, ապրանքանիշ, նորաձևություն, ճանապարհ, ձև, տեսք, կոստյում, համազգեստ և այլն: Մինչ տարազներ հագնելը մարդիկ իհարկե հագնում էին սովորական հագուստներ: Ժամանակի ընթացքում տարատեսակ կտորների, գործվածքների, ներկանյութերի առաջացման հետ մեկտեղ առաջացավ նաև հայկական տարազը: Առաջին հայկական տարազի հիմնական նյութերը եղել են բուրդն ու բամբակը: Հայկական տարազում օգտագործվող գույները ունեն իրենց նշանակությունները օրինակ Գրիգոր Տաթևացին բացատրել է տարազի հիմնական տարրերը: Սևը հողի գույնն է, սպիտակը՝ ջրի, կարմիրը՝ օդի, քաջության, դեղինը՝ կրակի, կապույտը՝ երկնային արդարության, մանուշակագույնը՝ իմաստության խորհրդանիշը իսկ սպիտակը՝ խոհեմության խորհրդանիշը: Ըստ տարազի գույնի կարելի է որոշել մարդու ամուսնական կարգավիճակը, հարստության չափը և երեխաների թիվը: Հարսնացուին տարազը պաշտպանում է չար ուժերից: Եթե կինի հարուստ էր, ապա նրա հագուստը զարդարված էր ոսկե և արծաթե թելերով:

Աղբյուրներ ՝ 

Հայկական տարազ
Հայկական տարազ
Հայկական ազգային հագուստ

Զոլ—կոշտ շերտ

Զվանել—պտտել

Էդի—այդ

Ժեխ—տան հատակի աղբ

Ժպռոտ—կեղտոտ

Իդա—այդ

Թաժա—նոր

Թալել—գցել

Էթում—որբ

Ընի—այն

Ըխթիար—ծեր

Իզ—հետք

Լակլակ—արագիլ

Լաղըմ—ստորերկրյա անցք

Խազ—սագ

Խավա—սուրճ

Խաֆաս—վանդակ

Կթղա—բաժակ

Կողել—թխել

Հալավ—հագուստ, շոր

Հախ—ճշմարտություն, իրավունք

Ձձում—խնոցի

Ճնգոհ—դժգոհ

Ճոշալ—բամբասել, զրպարտել

Մաթ—զարմանք

Մախսում—անմեղ երեխա

Մայիֆ—կույր

Յաշ—տարիք

Յեշխ—սեր, սիրո զգացմունք

Նըֆթ—լուցկի

Շաշխուն—շշմած, մոլորված

Շեխ—շեյխ

Ույմիշ—հարմար, վայել

Ուրին—իրեն

Զադր—վրան

Զանա—ծնոտ, ընչացք

Պատել—ընկնել

Պոժիկ—շեկ, շիկամազ

Ջուլ—անկողին

Ջիգար—թոք

Ջեվըկ—երկվորյակ

Ռաղի—գոհ

Ռաղի—օղի

Սաբաբ—պատճառ

Սական—բաժակ

Վախթ—վիճակ

Վարամ—թոքախտ

Տաժի—բարակ, որսի շուն

Տզկել—թրջել

Ցլալ—սահել

Փաթ—շրջան

Փողպատ—օձիք

Քալ—խակ

Քարման—իլիկ

Օզոր—ծուռ

Օղուլ—որդի

Ֆչի—տակառ

Ֆամ—ըմբռնում

Ավետարանն ասում է՝ աշխարհի վերջ գալու է, գիշեր-ցերեկ անձրև է թափելու, աշխարհը ջրով ծածկվելու է, ուժեղ քամի է փչելու, սարերն ու ձորերը հալելու, հավասարվելու են, արևը, լուսնյակը ու աստղերը կթափվեն գետնին, ջրերը կցամաքեն, ազգ ու ազգեր այնքան փոքրանան, որ յոթ հոգին մի ոսպի հատիկի տակ կտեղավորվեն։ Խավարը պիտի ծածկի աշխարհը հուր-հավիտյան։

Մշո բարբառով առակը փոխադրիր գրակական հայերենի։

Ձմռանը գառները մակաղել էին գոմում:Դուռը ծեծեցին:

— Այն ո՞վ է,

— ձայն տվեցին գառները:

— Ճամփորդ եմ, հեռու տեղից եմ գալիս, դուրսը շատ ցուրտ է, մրսած եմ, ոտքս էլ ցավում է, մանավանդ, որ ոտքս մրսած է, չի շարժվում, փայտացել է: Ձեր մոր-հոր հոգու համար մի քիչ դուռը բացեք, ոտքս տաքացնեմ:Գառները խորհրդակցվեցին։

— Բացենք, թե՞ չբացենք. բացենք,

— ասացին,

— խեղճ է, թող իր մեկ ոտքը երկարացնի, տաքանա, մեզ ինչ վնաս կլնի: Դուռը բացվեց, ուղտը իր ոտը երկարացրեց ներս:

— Տեսաք ձագուկներ, ձեզ վնաս եղա՞վ, թողեք մյուս ոտքս էլ մտցնեմ ներս: Մեկ ոտքը, որ վնաս չտվեց՝ երկուսն էլ չի տա:

— Ճիշտ է ասում,— ասացին,— մեկ ոտքը, որ վնաս չտվեց՝ երկուսն էլ չի տա:Եվ դուռը կիսաբաց արեցին, ուղտը ոտքը, գլուխը և մարմնի կեսը ներս մտցրեց, մեկ էլ տեսան դուռն ու ծխնիները վրան կախված ներս խծկվեց, գառներից մի քանիսը ոտքերի տակ ճխլվեցին, երբ նստեց՝ մի քանիսն էլ տակը մնացին, մյուսները թողին փախան, գոմը մնաց ուղտին: